Anadolu topraklarında derin izler bırakan Hititlerin elimize ulaşan tabletleri, bağcılık ve şarabın bu kadim uygarlıktaki yerini anlayabilmemiz açısından büyük değer taşır. Tabletlerin deşifre edilerek yorumlanan kısımlarından elde ettiğimiz sonuçlar henüz devam eden ve uzun süre boyunca da devam edecek olan çalışmalarla kim bilir daha bilmediğimiz ne çok şeyi karşımıza çıkaracaktır.
Günümüze ulaşan tabletlerin uzmanlar tarafından yorumlanmasıyla Hititlerin şarapla ilgisinin hem dinsel törenlerde ruhban sınıfının kutsal bir anlam yüklemesi hem de Hitit kraliyet ailesi ve çevresinin seçkin içkisi olarak kabul edilmesi olduğunu biliyoruz. Ama halk kesiminin de şaraba yoğun ilgi gösterdiğini ortaya çıkan yeni tabletlerin içeriklerinden anlıyoruz.
Hitit hükümdarlarının cenaze törenlerinin 12 gün sürdüğünü ve bu süre boyunca her günün ayrı bir ana başlık taşıdığını kayıtlar gösteriyor. Yas döneminin dokuzuncu günü tarımla ilgili adak ve yakarılara ayrılmasına ve bağcılığın da ilke olarak bu kapsamda olmasına karşın son gün gerçekleşen ritüel, şarap ve asmanın nasıl farklı bir anlam taşıdığını gösteriyor. Bu günkü törenlerde anaç özelliği olan, günümüzdeki Yaşlı Asma konsepti gibi, asmalardan kesilen taze bir sürgünün ölüm sonrasındaki yolculuğunda sıkıntı çekmemesi için bereket sembolü bu genç asma sürgünüyle ifade edilmekte ve ölüyü saran kumaşlara iliştirilmektedir.
Bir başka Hitit ritüelinde istenen verimliliğe ulaşamayan bağların bereketini arttırmak için düzenlenen ayinde bir dişi domuzun cinsel organı bağa gömülerek toprağın tekrar canlanması konusunda tanrılardan yardım istenmektedir.
Hitit kayıtlarında karşımıza çıkan GAL-GESTİN unvanını Hitit ordularının yönetim sorumluluğu taşıyan ve hükümdar ailesinin üyeleri arasından seçilen seçkinlerin üstlendiğini biliyoruz. Ama bu unvanın içerdiği bir başka anlam ve yetki alanı var. Hitit dilinde ‘Chief of Wine-Şarap Başı’ anlamını taşıyan bu unvanı taşıyan makam, bağların güvenliğini ve verimliliğini kanunlar yoluyla sağlar ve uygular, ayrıca hem dinsel törenlerin hem halkın günlük şarap ihtiyacının karşılanması sürecini yönetir.
Bugünün başlıkta benzettiğimiz ‘Master of Wine’ unvanı elbette orduların yönetimi başlığı kısmı açısından benzerlik taşımaz. Ama şarabın Hitit uygarlığında taşıdığı tarihsel öneme baktığımızda yönetim erkinin en üst saflarında yer alan politik ve askeri yöneticilerin asli sorumluluklarından birisinin bağların dirlik ve düzenini sağlamak, verimliliği göz etmek ve üretimin aksamadan devam etmesini sağlamak olmasına şaşırmamak elde değil.
Bu yazıda yer alan bilgileri alanlarında yetkin uzmanlar olan Leonardo Massi, Carlo Corti ve Belkıs Dinçol’un araştırmalarından yararlanarak kaleme aldım. Şarap tarihi ülkemizde hak ettiği ilgiyi göremeyen bir alan. Yaptıkları araştırmalarla ileride hazırlanacak şarap tarihi eserlerine kaynak görevi üstlenecek bu akademik çalışmaları için kendilerine teşekkür borçluyuz. Ellerine sağlık.
Dünyanın İlk ‘Master of Wine’ı: GAL GESTİN