Şarapla haşır neşir olmaya başlayan herkesin dile getirdiği soruların başlarında şarap kadehinden iç yüzünden süzülerek aşağıya doğru akan inceli kalınlı su kanalları gelir. Başlıkta yer alan iki deyiş de kullanılır bu kanallar için: şarabın bacakları veya şarabın gözyaşları. Bu konudaki sohbetlerin hepsinin amacı görülen bu akıntının şarabın niteliğiyle ilgili olup olmadığını anlamaktır. Acaba nasıl olursa bu akıntılar şarabın kaliteli olduğunu gösterir?
Dilerseniz önce bu akıntıların arkasında yatan temel fizik gerçekliğini anlamaya çalışalım, ondan sonra yorumlamak için yeterli koşulların olup olmadığını değerlendirelim. Kadehte gördüğümüz akıntıları şarabın kimyasal yapısı, sıcaklık, nem ve içinde bulunduğu kap şekillendiriyor. Bu sürecin nasıl oluştuğunu beraber bakalım.
Kadehimizin içindeki şarabı çevirerek karıştırdığımızda kadehin iç yüzünü ince bir sıvı film tabakası kaplar. Bu ince örtünün içinde hem alkol hem de su molekülleri vardır. Uçucu olan alkol hızla havaya karışınca hem su molekülleri hem de daha ağır yapıdaki tanen ve şeker molekülleri bardağın iç yüzünde damlalar oluştururlar. İşte bu damlalar yerçekimi etkisiyle aşağıya doğru süzülerek şarabın gözyaşı veya bacaklarını meydana getirirler.
Meraklılar için hemen ekleyelim: Bu olay fizikte Gibbs-Marangoni Etkisi olarak adlandırılır, adını da teoremi geliştiren bilim insanlarının soyadlarından alır. Özetleyecek olursak akıntıların oluşumu sıvıların yüzey gerilimleri arasındaki farkta ileriye gelir.
Gelelim esas merak ettiğimiz kısma: Bu akıntılara bakarak şarap hakkında bir fikir yürütmek mümkün müdür? Hiç hata payı olmadan bu akıntıların şarabın alkol içerdiğinin kanıtı olduğunu söyleyebilirsiniz. İyi de bunu zaten hepimiz biliyoruz, bacaklara veya gözyaşlarına ihtiyacımız yok bu sonuca varmak için.
Biraz daha fikir yürütecek olursak damlaların su, şeker ve tanen moleküllerinden meydana geldiğini ve bu durumda bacak ya da gözyaşının bu özelliklerin daha yoğun olduğu (mesela kırmızı şarap veya tatlı şarap gibi) şarapları işaret ettiğini söyleyebiliriz. Ama bu söylediklerimizin bize şarabın iyi, kötü, nitelikli, vs olduğu konusunda güçlü dayanaklar sağlamadığını da unutmamak gerekir. Akıntıların kadehin formundan da etkileneceğini akılda tutmamızda fayda var. Aynı şarabı farklı oval açılara sahip kadehlere koyduğumuzda akıntılar farklılıklar gösterir.
Sözün özü, kadehte karşımıza çıkan şarabın gözyaşları bize şarabın yapısal özellikleriyle ilgili fikir yürütme olanağı sağlar ama şarabın kalitesiyle ilgili bir şey söylemez.
Şarabın Bacakları ya da Şarabın Gözyaşları